Jak wygląda struktura administracyjno-terytorialna Polski?

Wielu Ukraińców, którzy z powodu wojny przenieśli się do Polski, ma pewne trudności w poruszaniu się po osobliwościach tutejszego podziału administracyjno-terytorialnego. Proponujemy więc sprawdzić, jak wyglądają dziś główne jednostki administracyjno-terytorialne państwa polskiego i co należy do ich kompetencji.

Główne jednostki administracyjno-terytorialne Polski

Obecny podział administracyjny Polski funkcjonuje od 1999 roku i jest wynikiem reformy administracyjnej, która ustanowiła trójstopniową strukturę podziału terytorialnego. Głównymi elementami tej struktury są:

• województwo;
• powiat;
• gmina.

Każda z tych jednostek administracyjnych ma swoje własne uprawnienia. Nie pokrywają się, ale uzupełniają − każdy z nich ma swój zakres zadań. Wszystkie trzy poziomy administracyjne są niezależne finansowo i działają na zasadzie dotacji i dochodu gwarantowanego. Każdy z nich ma swój własny zakres zadań.

Na przykład województwo odpowiada za rozwój regionalny, regionalne usługi publiczne, rozwój rynku pracy, szkolnictwo wyższe, a także szpitale, teatry, muzea i drogi o znaczeniu regionalnym. Powiaty kontrolują usługi administracyjne i lokalne usługi publiczne na poziomie gminy. Z kolei gmina odpowiada za gospodarkę i administrację na poziomie lokalnym, a także za zagospodarowanie przestrzenne, szkoły i przedszkola, ośrodki zdrowia, instytucje kultury, biblioteki, drogi publiczne itp.

Według stanu na 2023 rok w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów (podobne prawa ma również 66 miast) i 2 478 gmin. Miasto na prawach powiatu to osada licząca ponad 100 tys. mieszkańców. W tej kategorii znalazły się również miasta, które po reformie z 1999 roku zostały pozbawione statusu stolic województw.

Zobacz podobne:
Jakie są najlepsze miasta do życia w Polsce?

Zapraszamy na nasz Telegram pod adres https://t.me/ukrainianinpolandpl oraz na fanpage na Facebooku https://www.facebook.com/ukrainianinpolandpl. Zespół naszego portalu codziennie wybiera dla Was najlepsze wiadomości i najistotniejsze wskazówki.

Polskie województwa

Województwa w Polsce są porównywalne z regionami ukraińskimi. Są to jednostki administracyjno-terytorialne stanowiące najwyższy szczebel samorządu terytorialnego w Polsce. Samorządy wojewódzkie określają politykę własnych regionów i rozstrzygają sprawy, które nie mogą być rozwiązane odpowiednio na poziomie powiatu lub gminy.

Zasady działania i organizacji województw reguluje specjalna ustawa o samorządzie województwa. Najważniejsze zadania samorządu na poziomie województwa to realizacja jego polityki i kształtowanie strategii rozwoju regionalnego, udział w realizacji zadań stojących przed całym krajem oraz podpisywanie kontraktów regionalnych z rządem. Zapewnia to przepływy pieniężne do budżetu regionalnego.

Samorządy wojewódzkie to parlamenty i rady. Organem decyzyjnym w województwie jest Sejmik, który kontroluje Samorząd Wojewódzki. Sejm wybierany jest na 5-letnią kadencję. Liczba deputowanych nie jest stała i zależy od liczby ludności: normą jest 30 przedstawicieli dla prowincji o liczbie ludności do 2 milionów i 3 na każde kolejne 500 tysięcy mieszkańców.

Z kolei Samorząd Województwa jest organem wykonawczym wybieranym przez Sejmik i kierowanym przez Marszałka Województwa. Wojewoda jest przedstawicielem władzy państwowej w województwie, który czuwa nad przestrzeganiem interesów państwa.

Warto zaznaczyć, że większość spraw związanych z cudzoziemcami przebywającymi w Polsce rozstrzyga urząd wojewody. Do jej kompetencji należą decyzje o wydawaniu pozwoleń na pracę lub kart pobytu.

Obecnie największym pod względem liczby ludności województwem w Polsce jest mazowieckie (przed masową emigracją Ukraińców do Polski mieszkało tu ponad 5 mln osób). Za nim plasują się w kolejności malejącej gęstości zaludnienia województwa: śląskie, wielkopolskie, małopolskie, dolnośląskie, łódzkie, pomorskie, lubelskie, podkarpackie, kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie, lubuskie, opolskie.

Funkcja powiatów w Polsce

Mówiąc o polskich powiatach, można wysnuć analogię z rejonami w Ukrainie. Powiat polski składa się z kilku gmin. Jego działalność jest regulowana przez odpowiednie prawo i ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju publicznego:

• szkolnictwa specjalnego (obejmuje to szkoły średnie, specjalne i zawodowe)
• instytucji opieki zdrowotnej;
• instytucji kultury.

Na poziomie powiatu realizowane jest wsparcie społeczne, polityka rodzinna, ochrona instytucji kultury, transport publiczny i utrzymanie dróg publicznych. W administracji powiatu funkcjonują urzędy pracy, które świadczą usługi dla osób bezrobotnych. Jeśli chodzi o interakcje z cudzoziemcami, kwestie takie jak zezwolenia na pracę sezonową są rozwiązywane na poziomie starosty.

Organem przedstawicielskim (władza ustawodawcza) w powiecie jest rada. Składa się zwykle z 15-29 członków (w zależności od liczby ludności powiatu) wybieranych w głosowaniu bezpośrednim. Miastami istniejącymi na prawach powiatu rządzi prezydent miasta, który łączy funkcje naczelnika powiatu i gminy.

Czym są gminy w Polsce?

W polskim trójstopniowym systemie podziału administracyjno-terytorialnego gminy są najbliższe ukraińskim wspólnotom terytorialnym. Gminy to najmniejsze jednostki administracyjne w Polsce. Średnia liczba mieszkańców gminy wynosi zwykle około 5 tys. osób. Jego funkcje reguluje odpowiednia ustawa. W praktyce gminy to samorządowe wspólnoty mieszkańców danego terytorium.

W Polsce występują trzy rodzaje gmin:

• wiejskie (bez miast);
• miejsko-wiejskie (z miastami i niektórymi wsiami);
• miejskie (gminy na terenie administracyjnym miasta, tzw. gminy o statusie miejskim).

Zobacz też: Pomoc finansowa ze strony gminy w trudnych sytuacjach życiowych

Tradycyjnie w kompetencji gminy znajdują się wszystkie ważne lokalne usługi publiczne, w tym związane z gospodarką komunalną, oświatą, kulturą, robotami publicznymi, ochroną zdrowia itp. na poziomie lokalnym. Innymi słowy, gmina odpowiada za zaspokojenie potrzeb wspólnoty w zakresie świadczenia usług publicznych.

Prawo stanowi, że gmina jako osoba prawna reprezentuje siebie i wykonuje swoje funkcje na własną odpowiedzialność. Posiada własny budżet, który wypełniany jest głównie z podatków lokalnych i dotacji, nie podlega powiatowi ani wojewodzie.

Organami zarządzającymi gminą są Rada Gminy (organ stanowiący wybierany na 5 lat) oraz Wójt (jak nazywa się go w gminie wiejskiej, w gminie miejsko-wiejskiej jest to burmistrz, a w miastach na prawach powiatu − prezydent miasta). Rada gminy wykonuje wszystkie funkcje związane z samodzielnością gminy i nadzoruje działalność wojewody, który jest organem wykonawczym gminy.

Szczegółowe informacje na temat położenia, głównych adresów i funkcjonowania wszystkich województw, powiatów i gmin w Polsce można znaleźć na specjalnej stronie internetowej.